Złamana strzała

Złamana strzała (Broken Arrow, 1950)

Reż: Delmer Daves

Obsada: James Stewart  (Tom Jeffords), Jeff Chandler (Cochise), Debra Paget (Sonseeahray), Basil Ruysdael (generał Oliver Howard), Will Geer (Ben Slade) i inni.

Po wojnie domowej kawalerzysta poślubia indiańską dziewczynę i próbuje zaprowadzić pokój między rządem a Apaczami Chiricahua znajdującymi się pod władzą wodza Cochise’a. Ten barwny i zabawny western - wraz z mniej znanymi „Diabelskimi drzwiami” (1950) - „Złamana strzała” zapoczątkowała cykl tzw. indiańskich westernów. Film oparty został na koncyliacyjnej kulturowo powieści „Brat krwi” Elliotta Arnolda. Inaczej mówiąc zaczęły wówczas pojawiać się filmy kręcone z perspektywy rdzennych plemion Ameryki jak tutaj z perspektywy plemienia Cochise’a (swoją drogą Chandler zagrał pierwszą z jego wielu indiańskich ról). W jakiejś mierze zaczął się proces heroizacji Indian, traktowania ich problemów poważnie i ze współczuciem. Stewart jest tutaj weteranem wojny, który decyduje się na życie z Apaczami i zapobiega wybuchowi innego konfliktu z Indianami. Zdenerwowany złym traktowaniem Indian i próbuje zawrzeć pokój między osadnikami a Apaczami, aby poczta mogła docierać do celu bez ryzyka ataku Indian. Ale dopiero późniejsze filmy jednoznacznie pokażą winę Waszyngtonu w relacjach z tubylcami. Tutaj wciąż zwala się tą winę na renegatów, nieuczciwych handlarzy którzy bronią drapieżnych interesów. Jednak międzyrasowe małżeństwo Stewarta (w roli ukochanej Indianki - Debra Paget) zmierza wyraźnie w kierunku reprezentacji życia Indian w perspektywie różnicy kulturowej, a nie dotychczasowego obrazu prymitywnych i dzikich plemion. Jak na rok 1950 jest to odważna perspektywa, a tragiczny finał akcentuje między kulturowy dramat. Warto zauważyć, że romansowy motyw był tylko pretekstem narracyjnym - a prawdziwy Tom Jeffords przez całe życie pozostał kawalerem. „Newsweek” nazwał wówczas ten film jednym z najbardziej satysfakcjonujących emocjonalnie westernów od czasów „Dyliżansu” Forda. Już we wcześniejszych filmach zdarzało się, że Indian traktowano ze współczuciem. Ale w żadnym z nich nie zrobiono tego w tak jednoznaczny sposób. Tworząc wieloaspektowy portret Indianina, Daves unika ideologii i  „poprawności politycznej” tak ewidentnie stanowiącej impuls cztery dekady późniejszego „Tańczącego z wilkami” Kevina Costnera. Filmowy obraz dał też początek popularnemu serialowi telewizyjnemu „Broken Arrow” kręconemu w latach 1956–58.